LOGOPEDA

Wiersze do utrwalania głosek syczący [z, s, c, dz]

Stefka się zastanawiała,

jakby słowa napisała:

snuje, rysuje, psuje, masuje,

smaży, wiosłuje i popiskuje?

Zasada jest prosta,

 łatwo się ją zapamiętuje.

‘-uje’ się nigdy nie kreskuje

(Anna Chrzanowska)

U Sabiny na stoliku

różnych skarbów jest bez liku:

spinka, kostka, 2 naparstki

smacznych pestek ze dwie garstki,

Smok Wawelski papierowy,

serce, słonik plastikowy,

serpentyna i sakiewka.

I niebieska chorągiewka

(Anna Chrzanowska)

Młoda koza Zosi z zagrody zerkała,

skakała, beczała, bródką potrząsa

I się wciąż zastanawiała,

Jak zdobyć dwie główki kapusty,

by zapełnić brzuszek pusty

(Anna Chrzanowska)

Dziś do domu koza wpadła.

Zaraz w sieni miotłę zjadła.

W przedpokoju obraz z ramki.

Z okna zjadła dwie firanki.

Obrus, który był na stole

I uciekła znów na pole.

Więc myślimy z wielkim strachem,

Jak z nią żyć pod jednym dachem.

(oprac. Wiera Bodalska)

Lucynka nie chce pomóc mamie,

mówi, że musi zjeść najpierw śniadanie.

Nie chcę się bawić swym pajacykiem,

Ani klockami, ani kucykiem.

Tylko chcę zjadać lody owocowe

i słodkie cukierki marcepanowe.

(Anna Chrzanowska)

Na ulicy cudów

Jacek widział ośmiornice

i tańczącą baletnice,

pajacyka i kucyka,

co wesoło sobie bryka.

Spotkał groźną w zoo lwice

i na miotle czarownice

(Anna Chrzanowska)

Dzwonek w szkole wszyscy znają.

Bardzo pilnie uważają,

aby dzwonka dobrze słuchać

i na lekcje się nie spóźniać

(Anna Chrzanowska)

Z dużym uchem,

Małym dziobkiem.

Dzbanek służy nam wspaniale,

kiedy chcemy mleko, kompot

nalać w szklanki doskonale.

(Anna Chrzanowska)

Dziś trochę inny zestaw materiałów

W kilku zdaniach opiszę różne formy pomocy wykorzystywane w czasie terapii z dziećmi. Poza artykulacją pracujemy nad różnymi sferami rozwoju. Ćwiczenia prowadzone są w formie zabawowej, z wykorzystaniem wielu pomocy dydaktycznych.

Percepcja słuchowa - jej rozwój dokonuje się dzięki słuchaniu mowy osób dorosłych i słyszeniu własnych produkcji językowych. Jest jednym z warunków prawidłowego rozwoju mowy. Wszelkie działania podjęte w tym kierunku, zaczynając od identyfikowania dźwięku i jego źródła, poprzez jego różnicowanie, następnie rozumienie tekstów rymowanych, krótkich opowiadań czy rozróżnianie głosek opozycyjnych w wyrazach, służy nabywaniu właściwych kompetencji komunikacyjnych dziecka. Są także podstawą do osiągania sukcesów w szkole. Prawidłowy rozwój percepcji słuchowej jest niezbędny w procesie nauki czytania i pisania. Zaburzeń percepcji słuchowej nie należy mylić z niedosłuchem. Dziecko słyszy dźwięki, tylko nie potrafi wychwycić ich wszystkich po kolei i prawidłowo zróżnicować.

Ważna jest świadomość fonologiczna - to zdolność do postrzegania dźwięków, z których składa się słowo i operowania nimi. Rozumienie struktury języka mówionego wiąże się ze zdolnością do postrzegania fonemów, sylab, rymów, słów czy zdań. Świadomość fonologiczna kształtuje się zatem na kilku poziomach: na poziomie fonemowym, sylabowym, rymowym, wyrazowym, a nawet na zdaniowym.

Percepcja wzrokowa - jest zdolnością do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych, które znajdują się w polu widzenia człowieka. Bodźce te są interpretowane w zależności od doświadczeń. Nie chodzi więc o samą zdolność widzenia, ale o przetwarzanie przez mózg tego, co widzimy. Stymulowanie rozwoju percepcji wzrokowej zapewnia dziecku możliwość nabywania tych zdolności, których rozwój warunkuje prawidłową naukę czytania i pisania a także liczenia. Często się zdarza, iż pomimo prawidłowego ogólnego rozwoju dziecka, ma ono trudności z opanowaniem nauki w szkole. 

Ćwiczenia stymulujące myślenie, rozwijające kompetencje językowe i komunikacyjne, a w nich:

Myślenie przyczynowo – skutkowe - jednym z ważniejszych ćwiczeń w procesie terapii są ćwiczenia różnego typu relacji. Szczególne i bardzo ważne miejsce wśród tych zadań zajmują związki przyczynowo-skutkowe.  Sprawnie funkcjonujące myślenie przyczynowo-skutkowe wpływa na zdolność przewidywania skutków swoich działań, planowania, przewidywania konsekwencji i tym samym – daje możliwość modyfikowania własnych zachowań w zależności od efektów, jakie dziecko chce osiągnąć.

Relacji przestrzenne - jest to zdolność postrzegania różnych elementów względem siebie. Często uczymy się przez doświadczenie. Poruszamy się w przestrzeni, by poznać relacje wobec siebie nawzajem lub względem innych przedmiotów. Dzieci w ten sposób uczą się budować zdania oraz używać wyrażeń przyimkowych adekwatnie do sytuacji.

Ćwiczenie zdań okolicznikowych przyczyny – dziecko po opanowaniu umiejętności budowania zdań współrzędnie złożonych, w pierwszej kolejności, zgodnie z chronologią rozwojową, uczy się wypowiadania zdań okolicznikowych przyczyny. Stara się w ten sposób wytłumaczyć coś rozmówcy, podać przyczynę zdarzenia lub ją odgadnąć. Zaczyna odkrywać porządek otaczającego je świata i za pomocą języka opisywać te zależności.

Analogie – myślenie przez analogię pozwala odszukać odpowiadające właściwości dla różnych cech, rzeczy, sytuacji, procesów. Umożliwia rozwiązywania problemów poprzez przeniesienie wiedzy z jednej sytuacji na drugą. Rozumowanie przez analogię polega na dostrzeżeniu reguły i wykorzystaniu jej do rozwiązania innych zadań w nowych sytuacjach. Ćwiczenia myślenia przez analogię jest ważnym etapem nauki i rozwoju intelektualnego. Brak tej umiejętności utrudnia nabywania nowych umiejętności. Ćwiczenia rozwijają takie umiejętności jak:

- odkrywanie i wykorzystywanie reguł

- werbalizowanie reguł

- odnajdywanie relacji i różnic

- dokonywanie analizy

Pytam i odpowiadam – praca z kartami. Warunkiem kształtowania się umiejętności samodzielnego budowania zdań gramatycznie poprawnych jest rozumienie pytań, a potem ich użycie w różnych sytuacjach komunikacyjnych.

To elementy nad którymi pracują dzieci w trakcie terapii logopedycznej, która nie opiera się tylko na artykulacji.

Dziś coś dla tych, którzy ćwiczą i utrwalają głoski „k, ki”, „g, gi” w wyrażeniach i zdaniach.

Propozycje ćwiczeń:

- powtarzanie po osobie dorosłej

- część słów można zastąpić obrazkami, mamy wówczas czytanie włączające oraz ćwiczenie prawidłowej fleksji.

- tu jest….. (np. alejka z ławkami, a tu nie ma….. – dziecko dopowiada ćwicząc prawidłową odmianę).

- rozpoczynamy zdanie lub wyrażenie, a dziecko samodzielnie buduje dalszą wypowiedź.

- wymyślanie zdań z określonymi wyrażeniami

- tworzenie historyjek z dwoma lub trzeba wyrażeniami.

- słowa ze zdań można rozciąć i próbujemy ułożyć prawidłowe zdanie.

- liczenie słów w zdaniu.

- rozcinamy kilka wyrażeń, losujemy łącząc w pary i sprawdzamy, kto ma najśmieszniejszą wypowiedź.

WYRAŻENIA

alejka z ławkami

bańki dziewczynki

bluzka Kasi

Bolek i Lolek

cienka belka

cienka kra

jajko z kiełbasą

kapcie kuzyna

kawa w kubku

kąpielówki Wojtka

kilka kanapek

konwalie na balkonie

koszyk marchewek

krzywy komin

kwilące pisklę

lalka Weroniki

lekki kajak

łyk kawy

niski klon

pokój Karola

reklama banku

sok kokosowy

szybka akcja

wielki klucz

wnuk Janka

wysoka akacja

zasłonki na oknie

figle gołębi

gajowy Grzegorz

gaśnica górnika

gigantyczne piegi

gips Gerwazego

głośny gajowy

gniazdo gawrona

gorący gulasz

granatowy grzebień

gruby gwóźdź

guma Gucia

higiena flaminga

noga gołębia

ogon papugi

ogórkowy zagon

ogromny gad

wagon z pingwinami

węgiel w wagonie

ZDANIA

Baśka nie lubi bajek o smokach.

Franek kopnął piłkę.

Jakub kłusuje na koniu.

Jurek zerkał na ukwieconą łąkę.

Kamil kupił Klaudii piękną kolię.

Kamila i Kamil kąpali się w czasie wakacji w jeziorku.

Karolina spakowała do plecaka kanapkę z serkiem i keczupem.

Kasia kupiła kolorowy karnisz.

Kawa w kubku pysznie smakuje.

Kelner serwuje kluski z keczupem.

Koleżanka Kuby kolekcjonuje kolczyki oraz korale.

Kolorowy bąk ucieka mi z rąk.

Konrad opłukał swój kubek.

Koń lubi bawić się z kozą i chomikiem.

Krysia kupiła książki o kangurach i kotach.

Maciek kupił czapkę w kropki.

Monika kąpie małego pieska.

Obok kanapy stoi kawa z mlekiem.

Obok piekarnika stał kosz.

W kołysce niemowlaka są miękkie zabawki.

W kurniku śpią kury i kogut.

Wiktorii zakwit mak i koniczyna.

Gajowy ugasili ogień gaśnicą.

Gaweł zerwał gałązkę głogu.

Gawła goniła gęś.

Genowefa gotuje bigos w garnku.

Gerda i Greta uwielbiają gimnastykę.

Gosia zgubiła guzik od golfu.

Górnik wygrzebał węgiel.

Grażyna je figi i migdały.

Gruby ogon papugi ginie w gałęziach.

Gucio miał w garści guziki.

Gustaw gotował zupę przy ognisku.

Magda obgryzła rogala.

Na grypę i anginę pomagają pigułki.

Ogródku był zagon z ogórkami i groszkiem.

Papuga ma kolorowy ogon.

Romek gasił ognisko.

W gazecie była legenda o góralach.

Dziś materiał do utrwalania głoski „L”, „Li” w wyrażeniach i zdaniach.

L – buzia szeroko otwarta, szeroki i luźny języka za górnymi zębami.

Wyrażenia

butelka mleka

filiżanka malin

hotel w lublinie

koszula Daniela

leniwy Bolek

leśnik na polanie

liliowa bielizna
ból palca

lizak Aliny

lizak Filipa

lody czekoladowe

lot motyla

luźna bluzka

malinowy kisiel

malutki hotel

malutki motylek

malutki palec

malutkie kulki

metalowy widelec

olbrzymie blokowisko

oliwa z oliwek

plama na kaflu

pluszowy lew

pole lnu

sala lekcyjna

solidna linka

śliska ulica

ulgowy bilet

ulubiony wafelek

upalne lato

wafel Filipa

wielka lokomotywa

wielki medal

zapalona lampa

zielona plama

zielone kafelki

Zdania

Ala opala się na leżaku

Ala widzi liliowego motyla na malutkim liściu

Bolek pomalował pędzlem okno

Do butelek wlano lemoniadę

Ela luba lalkę Olę

Ela uwielbia latem lody

Lalka Lucyna ma piękne loki

Leon maluje lisy w lesie

Leniwy Leszek lizał lody

Leśnik ogląda polanę

Lilka lubi lizać lizaki i lody malinowe

Lolek ma kilka klocków

Ludwik leci balonem nad polem

Motyle lata nad polem

Na lotnisku wylądował samolot

Na plecach nosimy plecak

Na stole leżą talerze, widelce i szklanki

Ola lubi placki z cebulą

Olga wypluła mleko

Oliwia dostała medal

Pan Emil pomalował pędzlem ule na zielono

Placki leżą na patelni

To wielki balon od Kamila dla Natalki

Ula z plasteliny ulepiła lody waniliowe

Otrzymali już Państwo propozycje, jak można utrwalać głoski na poziomie słów.

Odwołując się do tamtych ćwiczeń, poniżej przedstawiam listę słów do utrwalania głoski ‘s’ w trzech pozycjach – w nagłosie słów, śródgłosie i wygłosie.

Należy pamiętać, że głoskę ‘s’ wymawiamy na złączonych zębach, szerokim uśmiechu, język nie może wchodzić między zęby.

https://wordwall.net/pl-pl/community/głoska-s-w-wyrazeniach  - gry utrwalające wymowę głoski s

Należy pamiętać, że głoskę ‘s’ wymawiamy na złączonych zębach, szerokim uśmiechu, język nie może wchodzić między zęby.

                           Jeśli chcą Państwo otrzymać materiał obrazkowy do utrwalania konkretnej głoski, to proszę wysłać wiadomość na adres ewewoku@gmail.com

O zagadkach słów kilka - materiał do utrwalania głoski ‘sz’

Zagadka to krótki tekst, często wierszowany, zawierający treść celowo niejasną, której trzeba się domyśleć, którą trzeba odgadnąć.

Funkcje zagadek w rozwoju dziecka:

1. Każda zagadka pobudza do myślenia, stawia dziecku określone zadanie do rozwiązania.

2. Dziecko odkrywa znaczenie przenośne obrazów.

3. Dokonuje analizy treści.

4. Dokonuje syntezy posiadanych informacji.

5. Tworzy hipotezy, gdy rozwiązanie nie przychodzi od razu.

6. Rozwija wyobraźnię i poszerza wiedze o rzeczywistości.

Zapraszam do wspólnego zgadywania. Jedno rozwiązanie może pasować do kilku zagadek.

W każdym domu stoi ona wieszakami wypełniona.

W każdym domu ją spotkamy, bo do niej ubrania chowamy.

Zamiast paska na brzuszku przytrzymają Ci spodnie maluszku.

Aby spodnie nam nie spadały, zamiast paska je zakładamy.

Przez burty statku woda się leje, fale ogromne, wicher szaleje.

Nogi za pas każdy łotr bierze, gdy tylko jego gwiazdę spostrzeże.

Kiedy deszcze i kałuże wszędzie, w nim każda noga sucha będzie.

U żyrafy długa, nie posiada jej żmija, a na Twojej zimą, szalik się owija.

Żółci się, lekko rumieni, dojrzewa na słonku, wśród zielonych listków wisi na ogonku.

Kiedy wieczór przychodzi, ona pod głowę twą wchodzi. Czy to w biurku, czy w komodzie, skarbów w niej przybywa co dzień.

Paczkę możesz nim związać i do latawca go przywiązać. Jako plecionkę powiesić na ścianie lub rozwiesić na nim pranie.

Z wieszaków słynie to pomieszczenie, tam zostawiamy buty i wierzchnie odzienie.

Szerszy lub węższy, krótszy lub dłuższy, by zimą osłonić twą szyję i uszy

Twoją szyję otula, gdy wiatr na dworze hula.

Każdego zachwyca ta złota żywica. Może i tak się zdarzy, że znajdziesz ją na plaży.

Spadłem nagle z drzewa, leżę na trawniku, w brązowej koszulce, w kolczastym płaszczyku

Mała część ubrania, do różnych rzeczy chowania.

Mała część ubrania, do różnych rzeczy chowania.

Włóczka miękka jak puszek, zwinięta w ……….

Pluszowy lub plażowy, mały lub duży, twojej głowie ozdobą chętnie zawsze służy.

Ze szkła zrobiona cała, w niej herbata doskonała

Wśród narzędzi ogrodowych go znajdziecie, Służy do kopania. Co to? Czy już wiecie? Jaki kolczasty zwierz obudził się czy wiesz?

Do obiadu usiedliśmy. Jest nóż, widelec, a brakuje……

Jestem ze stali, drewnianą nóżkę dali. I to wiedzieć wam trzeba, służę do krojenia chleba.

Ma długi ogonek, oczy jak paciorki. Gdy zobaczy kota, umyka do norki

Jest dużą taflą szklaną, która okno tworzy z ramą.

Wyplatany przez długie godziny najczęściej z gałązek giętkiej wikliny.

Mają je ludzie, jak i zwierzęta, dzięki nim słyszymy, kto nazwę pamięta?

Możemy zrobić zawody, kto odgadnie więcej zagadek. Możemy niektóre z nich narysować.

Dużą rolę w kształceniu i rozwijaniu myślenia dzieci mają zabawy polegające na układaniu zagadek. Samodzielne próby tworzenia zagadek zmuszają dziecko do zastanowienia się nad tym, jak sformułować ich tekst, a dzięki temu zaczyna ono rozumieć, jak zagadka powinna być zbudowana. Wymyślając własne zagadki dziecko uczy się stosować w praktyce to, czego się nauczyło w czasie zgadywania. Zachęcam do wspólnego tworzenia zagadek ?

Przygotowała Ewelina Wokurka

Wykorzystano: K. Szoplik, Zabawy i ćwiczenia logopedyczne. A. Lubner-Piskorska, Uni logo, wyraz i wyrażenie dwuwyrazowe.

Drodzy rodzice

Dziś trochę materiału do utrwalania głosek szumiących – sz, ż, cz, dż na poziomie słów. W taki sam sposób możemy utrwalać inne głoski.

Pragnę przypomnieć, że prawidłowo wymawiamy te głoski z wargami zaokrąglonymi, zęby zbliżone do siebie lub złączone, język jest za górnymi zębami.

Proszę zwracać uwagę na symetryczny układ warg u dzieci, a także na to, by dzieci nie nadgryzały dolnej wargi górnymi zębami.

Propozycje zabaw z wykorzystaniem słów

1. Rozkładamy przed dzieckiem kilka obrazków, np. szafa, koszyk, kalosze, grosz, mysz, paluszek, puszka, szklanka, szufelka. Następnie dajemy komunikat – posłuchaj jakie wymieniłam obrazki i ułóż je w takiej kolejności, w jakiej je wypowiedziałam. I wypowiadamy 3 różne słowa -  grosz, szufelka, szafa. Oczekujemy, że dziecko nie tylko wybierze te 3 słowa, ale również zapamięta kolejność, w jakiej wypowiedział je rodzic.  Dla ułatwienia możemy przygotować 3 kartki w różnych kolorach, 3 wagoniki, talerzyki itp. Pierwszy usłyszany obrazek dajemy do pierwszego wagonu, drugi do drugiego, a trzeci oczywiście do trzeciego. Jeśli wasze dziecko ma problem z zapamiętaniem 3 obrazków, albo prawidłową kolejnością, to zaczynamy od dwóch.

2. Wybieramy 3 obrazki, np. żaba, grzechotka, żmija – prosimy dziecko, by uważnie się im przyjrzało. Po kilku sekundach dziecko na chwilę zamyka oczy, a my zabieramy jeden z obrazków. Pytamy – czego brakuje. Jeśli dziecko doskonale sobie z tym radzi, możemy do zabawy włączyć 4 obrazki i zabierać np. dwa.

3. Mamy po dwa takie same obrazki, czyli np. dwa takie same szaliki, muszelki, kieszenie, szafy. Układamy je w określonej kolejności, dziecko przygląda się przez kilka sekund. Zakrywamy nasz wzór i prosimy, by odtworzyło tak samo. Później sprawdzamy czy się udało.

4. Jeśli mamy podwójnie przygotowane obrazki, to możemy zagrać w memo – szukanie par. Kto znajdzie więcej par – wygrywa.

5. Losujemy obrazek i bawimy się w układanie zdań z danym obrazkiem. Jeśli sobie z tym radzimy, to ciągniemy dwa obrazki i staramy się ułożyć jedno zdanie z użyciem tych dwóch obrazków, im śmieszniejsze, tym lepsza zabawa

6. Rozkładamy przed sobą kilka obrazków lub wyrażeń i je opisujemy – np. są długie, wąskie…., potrzebujemy ich, by nie spadły spodnie z brzuszka…?

7. Z rozłożonych obrazków zapamiętujemy jeden, który dziecko powinno odgadnąć poprzez zadawanie pytań. Rodzic odpowiada tylko „tak” albo „nie”

8. Szukamy rymów, możemy wspierać się obrazkami – czy ze słowem gruszka rymuje się słowo koszyk czy muszka, czy ze słowem burza rymuje się dom czy róża.

Przy każdej zabawie możemy odwrócić rolę. To dziecko wymienia kolejność obrazków, w jakiej my je układamy, to rodzic odgaduje, jakiego obrazka brakuje. Możemy popełniać błędy i zobaczmy  czy dziecko potrafi skorygować nasze potknięcia.

Zasady w pracy z dzieckiem:

1. Jeśli dziecko ma problem ze zrozumieniem polecenia, to zawsze pokazujemy, jak należy je wykonać.
2. Przy każdym ćwiczeniu ważne jest to, by nagradzać dziecko pochwałą.
3. W przypadku trudności ważne jest wzmocnienie pozytywne.
4. Nie przedłużać ćwiczeń. Lepiej, by dziecko czuło niedosyt, niż było nimi znużone.
5. Dobrze jest zakończyć ćwiczenia zadaniami, z którym dziecko nie będzie miało większych trudności.
6. Pamiętajmy o stopniowaniu trudności w pracy
7. Starajmy się, by wspólnie spędzony czas był dla nas przyjemnością, a nie żmudnym obowiązkiem

Przygotowała Ewelina Wokurka

Dzień dobry,
przesyłam informację oraz dokument dla rodziców o rozwoju mowy dziecka

https://www.youtube.com/watch?v=2yFNv8PElDI&feature=youtu.be 

filmik inspirujący do ćwiczeń oddechowych

https://view.genial.ly/5e70ea519bab6d0fc27eb088/interactive-content-swietlicowe-pomysly-na-czas-wolny 

świetlicowe pomysły na spędzenie czasu 

http://poradniakrakow.com.pl/ 

link do naszej poradni, która zdalnie wspiera rodziców, umożliwia kontakt z określonym specjalistą (psycholog, pedagog, fizjoterapeuta), na naszej stronie są propozycje zabaw słuchowych, ćwiczeń na percepcję wzrokową czy stymulujące rozwój mowy.


Rodzice dzieci, którzy są objęci terapią logopedyczną i chcą otrzymywać pomoce do dalszej pracy z dziećmi proszenie są o kontakt. W przesłanej wiadomości proszeni są o podanie imienia i nazwiska dziecka, nr przedszkola oraz nr grupy. 
ewewoku@gmail.com

Pozdrawiam,
Ewelina Wokurka

                 CO RODZIC O ROZWOJU MOWY DZIECKA WIEDZIEĆ POWINIEN

Trudno jest określić granice wieku dla poszczególnych faz rozwoju mowy dziecka, można natomiast określić kolejność występowania tych faz.

   W kształtowaniu się mowy dziecka Kaczmarek wyodrębnił 4 stadia:

- melodii, - wyrazu, - zdania, - swoistej mowy dziecka

OKRES PRELINGWALNY

Melodii - od urodzenia do 1 roku życia, można wyodrębnić w nim 3 okresy:

• krzyku i płaczu – do ok. 3 miesiąca życia – pełnią funkcję komunikacyjną, zachowania te mają charakter symptomów. Dziecko w sposób niezamierzony informuje o swoich potrzebach. Krzyk jest ćwiczeniem narządu oddechowego: wdech - krótki, wydech - długi i powolny. W krzyku niemowlęcia występują elementy nieartykułowane, zbliżone nieco do samogłosek: a, o, u.
• głużenie – od 3 miesiąca życia – dominują dźwięki gardłowe, tylnojęzykowe, co może wynikać z leżącej pozycji dziecka. Wypowiadane dźwięki oparte są głównie na spółgłoskach i generalnie nie mają one postaci sylaby (g, k, gli, kli, tli). Głużenie nie jest oparte na słuchu, zatem głużą także dzieci głuche.
• gaworzenie – od 6 miesiąca życia – jakościowo inne od głużenia, oparte na słuchu, dziecko świadomie zaczyna używać narządów artykulacyjnych, by wydobyć dźwięki, które nie mają już tak przypadkowego charakteru, lecz przypominają dźwięki artykułowane – samogłoski i spółgłoski. Dzieje się tak m.in. dlatego, że istota gaworzenia polega na odtwarzaniu dźwięków słyszanych przez dziecko w otoczeniu.

OKRES LINGWALNY

Wyrazu – od 9 miesiąca życia – w tym czasie dziecko dochodzi do praktycznego odkrycia istoty znaku językowego, tzn., że ciągi dźwięków jakie słyszy i jakie wypowiada coś znaczą. Wypowiedź dziecka jest globalna. Każda wypowiedź jest jednofunkcyjna. Dziecko rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć.

dziecko potrafi wypowiedzieć wszystkie samogłoski z wyjątkiem nosowych „ą”, „ę” oraz spółgłoski: wargowe p, b, m; przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n; tylnojęzykowe k, g i środkowojęzykowe ś, a czasami też ć

Zdania – od 18-24 miesiąca życia - wraz z pojawieniem się drugiego wyrazu, pojawia się  rozczłonkowana struktura wypowiedzi - wykonawca czynności - czynność. To także początek opanowywania fleksji. Pojawiają się między 18 a 24 miesiącem życia dziecka - formy przypadku i liczby dla rzeczowników oraz formy osoby i liczby dla czasowników. Około 24 miesiąca życia dziecka wzbogaca się struktura wypowiedzi dziecięcej o trzeci wyraz i dalsze.

Dziecko potrafi wypowiedzieć:

- wargowe: p, b, m, pi, bi, mi

- wargowo - zębowe: f, w, fi, wi

- środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi

- tylnojęzykowe: k, g, ch

- przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n

- przedniojęzykowo –  dziąsłowe: l

Z końcem tego okresu mogą pojawić się również głoski: s, z, c, dz

Swoistej mowy dziecka – od 36 miesiąca życia do 7 roku życia

3 – lata

Mowa pod kontrolą dorosłego charakteryzuje się znacznie bogatszym repertuarem dźwięków mowy

i dokładniejszą artykulacją, niż silne emocjonalnie spontaniczne wypowiedzi dziecka. Do najczęściej występujących procesów fonologicznych zaliczyć należy:

- palatalizację czyli zmiękczanie

- substytucję fonemu [r[ przez [l] lub [j]

- substytucję fonemów [k g h] spółgłoskami [t d]

- artykulacja coraz bardziej zbliżona do prawidłowej.

- samogłoski [e o] mogą być zamieniane na [a]

- głoski [sz ż cz dż] zamieniane na [s z c dz] lub [ś ź ć dź]

- 3 szeregi głosek mogą być albo zastępowane łatwiejszymi albo mylone

- upraszczanie grup spółgłoskowych (poła) – pszczoła

- następuje stały wzrost słownictwa

- następuje wzrost sprawności społecznej i komunikacyjnej

- wzrasta rozumienie dłuższych wypowiedzi

- pojawiają się zabawy tematyczne

- dzieci zaczynają skupiać uwagę na krótkich tekstach opowiadań

4 – lata

Te same zniekształcenia, ale w mniejszym stopniu

- uproszczenie grup spółgłoskowych

- trudne głoski zastępuje łatwiejszymi

- liczne neologizmy

- utrwalają się głoski: [s z c dz] ; nie powinno się już wymawiać jak [ś ź ć dź]

- sporadycznie pojawia się głoska [r ]

- głoski [sz rz cz dż] mogą być jeszcze zastępowane przez [s z c dz, ś ź ć dź]

- zasób słownika dzieci zależy od sposobu wyrażania się otoczenia. Przyswajają one sobie również wyrazy, których w pełni nie rozumieją i błędnie się nimi posługują.

- czterolatek zaczyna tworzyć zdania współrzędnie złożone przeciwstawnie, które pozwalają mu na pewne próby porządkowania przeżywanych treści

- wraz ze wzbogaceniem słownictwa, dzieci doskonalą opanowanie struktury gramatycznej języka, przyswajają wszystkie formy koniugacyjne i deklinacyjne, choć często popełniają błędy.

U jednego dziecka może wystąpić parę zjawisk jednocześnie.

5 – lat

Mowa dziecka 5-letniego jest już właściwie zrozumiała.

- pojawiają się głoski [sz, ż, cz, dż], chociaż w mowie potocznej mogą być jeszcze zamieniane na: [s, z, c, dz]

- głoska [r] pojawia się w tym okresie.

6 – lat

Dzieci powinny wymawiać wszystkie poszczególne dźwięki mowy prawidłowo. Jednak duży procent  nie wymawia prawidłowo w wyrazach spółgłosek: [s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, r].

Mowa jest sprawnością i jak każda sprawność wymaga doskonalenia. Drogą do jej nabywania jest kontakt ze środowiskiem, przyjmowanie prawidłowych wzorców mowy poprzez osłuchanie się z nią w najbliższym otoczeniu. To, ile i w jaki sposób mówimy do dziecka ma duży wpływ na rozwój jego mowy.